به یزد خوش آمدید
یزد استانی کویریست که هر گوشهاش پر از شگفتیست؛ استانی که گشتوک میخواهد اطلاعاتی جامع و کامل از آن ارائه دهد.
این استان بین استانهای اصفهان، خراسان جنوبی، کرمان و فارس قرار دارد و قسمتی از کویر مرکزی ایران در این استان واقع شده است. این استان که به طور میانگین 1200 متر از سطح دریا ارتفاع دارد، آبوهوایش در تابستان گرم و خشک و در زمستان سرد است. یزد نیز چون دیگر مناطق کویری دارای نوسان شدید دما در شبانهروز است.
مردم یزد به زبان فارسی صحبت میکنند و تنها، لهجه شیرین یزدی و برخی لغات محلی را به گفتگوهایشان اضافه میکنند. بیشتر مردم، مسلمان دوازده امامی هستند. بسیاری از هموطنان زرتشتیمان نیز در این استان ساکناند و البته تعدادی از هموطنان یهودی.
برای کلمه یزد معانی بسیاری گفتهاند و گونههای مختلفی از تغییرات این لغت در طول تاریخ وجود دارد. ایساتیس، یسن، یزدانگرد و کثه، برخی از نامهاییست که بر این منطقه از فلات ایران نهادهاند. اما برای خود لغت یزد که تغییر شکل یافته یسن و ایساتیس و ... است، معانی شهر مقدس، شهر خدا، سپند و پاک ذکر شده است. یزد را دارالمومنین، دارالعباده و دارالعلم نیز لقب دادهاند. با توجه به اینکه شهر یزد دومین شهر خشتی ایران است که پس از کرمان و بم ثبت جهانی شده است، به شهر خشتی نیز معروف است و به خاطر وجود بادگیرهای فراوان که وجه مشخصه و یکی از نشانههای مهم معماری این شهر است، شهر بادگیرها نیز نامیده میشود.
یزد پیشینهای کهن دارد و در بسیاری از کتب جغرافی چون کتابهای ابنحوقل و اصطخری نیز توضیحاتی دربارهاش آمده است. تاریخ این شهر آنقدر قدیمی است که ساخت برخی شهرهای آن را به پیامبرانی چون سلیمان و ابراهیم یا شاهانی چون اسکندر و ضحاک افسانهای نسبت دادهاند. اما آنچه اثبات شده آنست که دستافزارهای سنگی درههای شیرکوه، حضور انسان در این ناحیه را به دوران پارینه سنگی برمیگرداند و سنگنبشتههای کوه ارنان و سفالینههای ایلامی نارینقلعه میبد، نشانههای تمدن را به بیش از 3000 سال پیش از میلاد مرتبط میکنند. بیشتر آثار تمدنی در چهار نقطه مهریز و فهرج، رستاق و میبد، یزد و اردکان پراکندهاند.
بسیاری از شاهان ساسانی و فرزندان آنان که به یزد فرستاده شدهاند، آثاری از خود در این ناحیه بر جای گذاشتند. یزدگرد اول، پسران بهرامگور، دختر انوشیروان و دختران خسروپرویز، از جمله کسانی هستند که پیش از ورود اسلام به ایران در یزد حضور داشتهاند.
پس از اسلام، اتابکان یزد که 140 سال بر این خطه حکومت کردند، تاثیر به سزایی در آبادانی آن داشتند و حتی با درایت خود از هجوم مغولان و ویرانیهایشان جلوگیری کردند. در دوران استیلای مغولان نیز اتابکان بر حکومت یزد ابقاء شدند و به علت قرار گرفتن شهر بر سر راههای تجاری گسترش زیادی در مناطق شهری ایجاد شد. اهمیت راهداری در گسترش یزد تا آن اندازه است که آلمظفر از طریق راهداری به پادشاهی رسیدند. دوران آلمظفر از دورانهای درخشان یزد است که مدارس، مساجد، کاروانسراها و بناهای متعدد و زیبا در شهر ساخته شد. دوران تیموری نیز با تمام کشمکشهایش، دورانی سازنده بود و آثار فراوانی چون مجموعه امیرچخماق، یادگار این دوران است. دوران صفوی نیز اگرچه با خونریزی و تعصبات دینی قزلباشان آغاز شد، اما با وجود حاکمان قدرتمندی چون میزرا عنایتسلطان بافقی که یزد را از گزند فتنه محمود افغان حفظ کرد، دورانی سازنده بود. فرزندانش که پس از او حاکمان شهر بودند، بناهایی چون بازار قیصریه، باغ دولتآباد، مجموعه خان و ... را از خود به جای گذاشتند. دوران قاجاریه نسبتاً در صلح و آرامش سپری شد و تجارتخانه جهانیان که توسط خسروشاه جهان و برادرانش در این دوره، در یزد، افتتاح شد، مقدمات تاسیس نخستین بانک ایرانی را فراهم آورد.
از این پیشینه، آثار فراوانی برجای مانده است. نارینقلعه میبد، گوردخمه و آتشکده زرتشتیان از آثار پیش از اسلام شهر یزد است. بناهایی چون مسجد جامع یزد، امامزاده سید تاجالدین، بازار و حمام خان، میدان امیرچخماق، زندان اسکندر و ... از آثار دوران اسلامیست. همچنین باغهایی چون باغ دولتآباد که جزو چند باغ ثبت جهانی شده ایران است، بوستان ناجی و خانههای تاریخی زیبایی مانند خانه لاریها، خانه تهرانیها و خانه ملکالتجار و یا میدان مارکار که برج ساعتش یکی از اولین برج ساعتهای جهان است، همگی یادآور گذشته پر بار شهر هستند. چنانکه گفتیم یزد به شهر بادگیرها معروف است و خود بافت قدیمی شهر و محلههای تودرتویش، جاذبهای دیدنیست که نمیتوان نادیده گرفت؛ محلههایی چون چهارمنار، آبشاهی، خلف خانعلی، سر دوراه، لب خندق، شاهد باز، لرد کیوان، آب شور و ... که هر یک پر از داستان و یادگارند. و البته ساباط و بادگیرهای شهر که در جهان معروفند. چه بادگیر معروفی مانند بادگیرهای آبانبار شش بادگیر باشد چه بادگیر خانهای گمنام.
اما تاریخ یزد تنها در کوچهها و بناهای تاریخیش خلاصه نمیشود. در این شهر موزههای بسیاری هم برای بازدید وجود دارد. از موزه کامبرین که به دیرینهشناسی و فسیلشناسی اختصاص دارد تا موزه وزیری که اشیا و کتب قدیمی را، که روزی جزو وسائل زندگی روزمره مردمان بودهاند، به نمایش گذاشته است. از موزه آب یزد در خانه کلاهدوز که خود خانه، بنایی دیدنی از عصر قاجار است و یادآور اهمیت آب و قنات در شهرهای کویری و تشنهلب این دیار دارد، تا موزه مارکار یزد که به گذشته زرتشتیان یزد و ملزومات اجرای آیینهای دینی ایشان پرداخته است. از موزه علوم طبیعی یزد تا موزه سکه و مردمشناسی. همه این موزهها بخشهایی از فرهنگ این سرزمین روشن را در خود حفظ کردهاند.
یکی از چیزهایی که با فرهنگ هر شهر پیوند خورده است، سوغات و صنایع دستی آن شهر و غذاها و شیرینیجات آن است. ترمههای خوشنقشونگار، سفالها و سرامیکهای میبد، قالیهای اصیل یزدی، زریبافیهای دیدنی، مخملبافیهای نفیس، زیلوهای زیبا و شمدهای خنک یزد از جمله سوغاتهاییست که میتوانید با خود به خانه ببرید. اما یزد است و شیرینی هایش. قطاب، باقلوا، حاجی بادام، شیرینی لوز با طعمهای مختلف، هر یک گوشهای از بهشتاند که در دهان آب میشوند. غذاهای یزدی را نیز باید امتحان کرد؛ کوفته نخودچی، آش شولی یزدی، کوفته لپه یزدی، خورشت بهآلو، خورشت قیمه نخود و ... از جمله غذاهای محلی این شهر است.
استان یزد زیباییهای طبیعی بسیاری نیز دارد. چند تا از زیباترین کویرهای ایران در همین حوالی قرار دارند. کویر ریگ زرین یزد و براریگ بافق برای دوستداران طبیعت جاذبهای فراوان دارد. روستاها و شهرهای مختلف این استان نیز بسیار زیبا هستند. ده بالا که در نزدیکی یخچالهای طبیعی شیرکوه قرار دارد، باغ شادی که از شهرهای کوچک نزدیک به یزد است و جنگلهایش شگفتی این ناحیهاند، روستای قطرم با کوچهباغهای پیچدرپیچش، روستای طرازجان که ترکیب طبیعت و تاریخ است، ابرقو و سرو هزاران سالهاش و داستانهایی که دارد، میبد و نارینقلعه و سفالهای لعابیش، شهر تفت که سرما را در دل کویر فراهم کرده است و بسیاری دیگر از زیباییهای طبیعی و ساخته دست بشر، در سراسر این استان پهناور گسترده شدهاند.
یزد جذابیتهای مدرن بسیاری نیز برای سرگرم کردن مردم شهر و همچنین گردشگران دارد. مجموعه آبی مهنور با بازیهای آبی و هیجان فراوان، پینت بال تکاور، شهربازی سرپوشیده سرزمین ستارهها، شهربازی شادی، پارک کوهستان یزد که از معروفترین پارکهای شهر است، چند تا از مکانهاییست که میتوانید در آنها هیجان را بیابید. اگر اهل فیلم دیدن باشید، سینماهایی چون سینما جامجم و سینما تک صفائیه میتواند گزینههای خوبی باشد. بین این تفریحات مدرن یک مورد سنتی را نیز بگنجانید؛ زورخانه صاحبالزمان یزد در حوالی میدان امیرچخماق، تنها زورخانهایست که اجازه ورود به بانوان میدهد. تماشای این ورزش باستانی ایرانی از نزدیک تجربهای جالب است.
اما برای سفر به یزد، غیر از اتومبیل شخصی، راههای دیگری نیز هست. فرودگاه شهید صدوقی یزد، همه روزه پذیرای پروازهای مختلفی از سراسر ایران است. قطار نیز راه جذاب دیگری برای سفر است. راهآهن یزد یکی از مهمترین راهآهنهای کشور از نظر ترابری و صنعتی است. همچنین میتوانید بلیط اتوبوسی برای یکی از دو پایانه مسافربری یزد تهیه کنید و خود را به شهر بادگیرها برسانید.
پس از راههای رسیدن به یزد، محل اقامت چیزیست که باید به فکرش بود. یزد هتلهای زیاد با درجات کیفی متفاوت دارد. از هتلهای عالی شهر میتوان از هتل داد، هتل پارسیان صفائیه، هتل باغ مشیرالممالک، هتل موزه فهادان و ... نام برد. اقامتگاه بومگردی جنگل، خانه مسافر حس خوب، مهمانپذیر گلها و ... نیز از جمله اقامتگاههای با قیمت مناسبتر یزد هستند.
نکته بعدی که باید مورد توجه قرار گیرد، وضعیت خوردوخوراک است. بالاخره غذاهای سنتی یزد و البته دیگر غذاهای خوشمزه را، باید از کجا تهیه کرد. رستوران خوان دو حد، تالار یزد، هتل رستوران ملکالتجار، رستوران سزار، کافه عدسی پناهنده، فستفود کورنوپیچ، فستفود ژوان و ... میتوانند در لیست انتخابهایتان قرار گیرند.
پس از اینها، خرید را باید مد نظر قرار داد. برای خریدن یادگاران یزد میتوانید هم به بازارهای سنتی چون مجموعه بازارهای قدیمی یزد و بازار قیصریه سری بزنید و هم مراکز خرید مدرنی چون مجتمع تجاری تفریحی ستاره، مجتمع تجاری شهاب، مرکز خرید آریا و ... را در لیست گشتن و خرید کردنتان قرار دهید. برای خریدن شیرینیهای یزدی نیز پیشنهاد ما مجموعه حاجخلیفه در میدان امیرچخماق است.
در پایان بهتر است چند مرکز درمانی را نیز معرفی کنیم تا شرط عقل را به جا آورده باشیم. از بیمارستانهای تخصصی چون بیمارستان افشار برای قلب و عروق، مرکز درمان تحقیقات دیابت و مرکز پرتودرمانی شهید رمضانزاده که بگذریم، بیمارستانهایی چون بیمارستان مرتاض، بیمارستان مجیبیان و بیمارستان شهید رهنمون، از جمله مراکز درمانی خوب این شهر است.
در سفر به یزد با راهنماییهای گشتوک همراه شوید و سفری به یاد ماندنی و خاص را برای خود بیافرینید.